Η Μεγάλη Εβδομάδα σε όλη την Κρήτη γιορτάζεται με ξεχωριστή λαμπρότητα και κατάνυξη. Πληθώρα εθίμων και παραδόσεων αναβιώνουν αυτή την μεγαλύτερη και πλουσιότερη γιορτή των ορθοδόξων χριστιανών.

Τα περισσότερα από τα έθιμα διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Tα παλαιότερα χρόνια, τα έθιμα του Πάσχα στην Κρήτη ήταν πλούσια και όμορφα, όσο περνά όμως ο καιρός, εν μέρει αρχίζουν να χάνονται πολλά από αυτά.

Από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης οι γυναίκες άρχιζαν το ζύμωμα και το βάψιμο των κόκκινων αυγών. Ζύμωναν τα καλιτσούνια (χειροποίητες τυρόπιτες με μαλάκα ή μυζήθρα, που παλιά γινόταν μόνο τηγανιστά και όχι στο φούρνο, όπως γίνεται σήμερα με τα καλούμενα λυχναράκια), τα τσουρέκια και τις λαμπροκουλούρες.

Τα αρνιά για το Πάσχα σφάζονταν Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη.

Πριν την Ανάσταση (κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής) όλα τα παιδιά του χωριού μάζευαν ξύλα και τα άφηναν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχημάτιζαν ένα μεγάλο σωρό από τα ξύλα (τη λεγόμενη φουνάρα= η μεγάλη φωτιά) και στην κορυφή είχαν ένα σκιάχτρο που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας. Την ώρα που ο παπάς το Μεγάλο Σάββατο στην Ανάσταση λέει το <<ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ>>, έβαζαν φωτιά και έκαιγαν τον Ιούδα. Αυτό το έθιμο γίνεται ακόμη σε όλα τα χωριά της Κρήτης.

 

Την Κυριακή του Πάσχα, η καμπάνα της εκκλησίας, δεν σταματούσε να χτυπά όλη μέρα, καθώς και όλη μέρα τη Δευτέρα του Πάσχα .Πίστευαν πως όσο πιο πολύ χτυπούσαν την καμπάνα, τόσο πιο πολύ θα μεστώσουν τα σπαρμένα (σπαρτά) τους. Όσοι είχαν γελάδια, τραγιά κριάρια κλπ, πάλι έπρεπε να χτυπούνε την καμπάνα για να «ξεφοινικώσουν τα κέρατα των οζώ», δηλαδή, να μεγαλώσουν τα κέρατά τους.

Το κύριο μεσημεριανό φαγητό παλιά, για τους περισσοτέρους, στα φτωχά χρόνια, ήταν συνήθως μαγειρευτό αρνί ή κατσίκι, γιαχνί με αγκινάρες, ή αυγολέμονο. Κατά άλλους ήταν το κλέφτικο, κι αργότερα το αντικριστό. Σπάνια παλιά στο τραπέζι υπήρχε ψητό σε ταψί, γιατί δεν είχαν όλοι φούρνο.

 

Το ψητό στις κλιματόβεργες για το φούρνο, μπήκε μεταγενέστερα στο κρητικό τραπέζι, πιο συχνό ήταν το αρνί σε παϊδάκια στα κάρβουνα. Τα παιδιά τότε, περίμεναν πώς και πώς, να πάρουν ο κοκαλάκι που έχουν στα μπροστινά πόδια τα αρνιά, τον λεγόμενο βεζίρη. Ο βεζίρης ήταν αγαπημένο παιγνίδι των παιδιών τότε. Ο αφέντης έπαιρνε το τριγωνικό κόκκαλο τη σπάλα, που οι «ειδικοί», θα αναλύσουν από τη διαφανή όψη του, τα μελλούμενα του νοικοκύρη, πως θα πάει η υπόλοιπη χρονιά, πως θα πάει η υγεία του, τα πρόβατά του. Μια ακόμα συνήθεια, ήταν να κοιμούνται την ημέρα της Λαμπρής, κυρίως τα παιδιά, έτσι τους έλεγαν:

«Όποιος κοιμάται τη Λαμπρή, τον ύπνο τον αγοράζει, κι όποιος δε κοιμάται, τον ύπνο τον -ε πουλεί»!

Με δύο λόγια τους έλεγαν, πως όποιος κοιμηθεί λίγες ώρες την ημέρα του Πάσχα, θα κοιμάται εύκολα όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Αντίθετα, όποιος δεν κοιμηθεί τότε, αλλά την επ’ αύριο, δεν θα χορταίνει ύπνο και θα δυσκολεύεται να κοιμηθεί όλο τον υπόλοιπο χρόνο.

 

Στην εκκλησία το μεσημέρι του Πάσχα, χτύπαγε ο παπάς τη καμπάνα, και γινόταν η Κρανάσταση, Νεκρανάσταση, η λεγόμενη δεύτερη Ανάσταση. Έβγαζαν σε περιφορά όλες τις εικόνες της εκκλησίας σε μεγάλο κύκλο, όπου στο τέλος επέστρεφαν πάλι τις εικόνες στο ναό, και τότε πλέον λυνόταν κανονικά και η περίοδος της νηστείας. Ο κόσμος επέστρεφε στο σπίτι, και άρχιζε το φαγοπότι.

 

Ακόμα και να είχε φάει ο κόσμος στα σπίτια του, δεν θα παρέλειπαν ωστόσο να πάνε και στο γλέντι της εκκλησίας τους. Πολλοί τότε, κυρίως βοσκοί, έσφαζαν από ένα αρνί, και πήγαιναν στην εκκλησία πανέρια με βραστό κρέας, κόκκινα αυγά, και πολλά μπουκάλια κρασί. Ο παπάς τα βλογούσε όλα τα κόκκινα αυγά, το κρέας και το κρασί, και τα κερνούσαν τους παρευρισκόμενους. Μπορεί να ήταν δέκα τραπέζια στο προαύλιο της εκκλησίας, με ένα μπουκάλι κρασί το κάθε ένα, ένα πανέρι με βραστό κρέας, και δυό, τρία ποτήρια. Μετά καλούσαν το λυράρη,για να αρχίσει το γλέντι. Ήταν η μέρα που περίμεναν όλοι, πώς και πώς, κυρίως οι νέοι. Στο χορό αυτό, ήταν η μεγάλη τους ευκαιρία να ανταλλάξουν ματιές, και να κάνουν σινιάλο με το σφίξιμο των χεριών.

 

Δεν σταματούσαν όλη μέρα, μέχρι αργά, να χτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες, και να δίνουν πασχαλινό τόνο τα σκλαπατζίκια, (αυτοσχέδια βεγγαλικά κρότου που τα έφτιαχναν με χαρτί από σακούλες τσιμέντου και πυρίτιδα).

Το γλέντι συνεχίζεται στο ίδιο μοτίβο, και τη Δευτέρα του Πάσχα, κανονικά όλη την ημέρα.

Χρόνια πολλά!

Καλή Ανάσταση και καλό Πάσχα!